Od czego zaczął się pieniądz? Pierwsze pieniądze. Pieniądz metalowy na wagę.
Moneta jako środek płatniczy i miernik wartości nie była wynalazkiem jednorazowym. Powstawała ona jako wynik długotrwałej ewolucji, której podlegał handel od najdawniejszych czasów. Początkowo była to najprymitywniejsza wymiana towaru za towar, później niektóre surowce i produkty nabrały cech pieniądza niemonetarnego. Wreszcie kawałek metalu o określonej wadze i stopie stał się podstawą transakcji handlowych. Naturalną konsekwencją było opatrzenie go stemplem – symbolem władzy gwarantującej jego wartość. I tak narodziła się moneta.
Początkowo w krajach rolniczych towarem powszechnie przyjmowanym za inne było zboże.
W Babilonii 2800 r. p.n.e. wszystkie ceny gruntów podawano w zbożu, a następnie przeliczano na srebro. Podobnie w Chinach opłacano podatki.
Ludy żyjące z pasterstwa za podstawę rozrachunku uznawały bydło. Już w Iliadzie mówi się, że zbroja kosztowała 9 wołów. Rzymska nazwa pecunia pochodzi od bydła (pecus). Indyjska rupia oznacza i pieniądz i bydło. Uznawanym środkiem wymiany mogły być też inne powszechnie uznawane towar takie futra czy sól.
Jednak wszystkie te metody wymiany wiążą się z dużymi niedogodnościami przy transporcie. Dlatego potrzebny był towar na tyle rzadki i pożądany że nawet niewielka ilość stanowiła dla kontrahentów dużą wartość. Oczywistym kandydatem były metal..
W świecie śródziemnomorskim już od III tys. p.n.e. kawałki kruszcu lub wyroby metalowe używane były jako uznany środek wymiany handlowej. W Egipcie rolę środka płatniczego pełniły złote pierścienie. Do większych transakcji w wielu kulturach używano wyrobów z brązu takich jak siekierki czy trójnogi lub sztabek metalu (Mohendżo Daro, Troja II).
Mniejsze opłaty uiszczano dzieląc sztabki metalu na mniejsze części. Aby tych kawałków nie trzeba było każdorazowo ważyć i nie sprawdzać jakości zawartego w nich metalu, zaczęto przykładać do nich stempel gwarancyjny, który stanowił znak emitenta.
Najwcześniejsze obiekty tego typu odkryto w Azji Mniejszej. Trudno jednoznacznie stwierdzić, czy dokonali tego Grecy z miast nadmorskich, czy też król Lidii pierwszy nakazał wybić swój znak na krążku metalowym. W depozycie fundacyjnym świątyni Artemidy w Efezie, pochodzącym najprawdopodobniej z ostatniej ćwierci VII w. p.n.e., odkryto skarb ukazujący ten okres przejściowy – zespól kawałków srebra i elektronu (naturalny lub sztuczny stop złota i srebra), z których część miała odciśnięte prymitywne wizerunki. Niektóre z tych przedstawień udało się określić jako znaki gwarancyjne króla Lidii, inne były prawdopodobnie znakami miast jońskich, a część być może była odciskami pieczęci osób prywatnych. Zapewne te pierwsze monety nie miały jeszcze wtedy charakteru ogólnie przyjętego środka płatniczego ale mogły ułatwiać wyliczanie obowiązkowych opłat czy żołdu dla żołnierzy najemnych. Na pewno było to jednym z powodów szybkiego rozpowszechnienia się „wynalazku” monety w świecie greckim i poza jego granicami.
Lidyjskie pochodzenie monety potwierdza „ojciec historii” Herodot i można wg niego datować je na VII w. p.n.e. – być może na panowanie króla Gygesa (takie pierwsze monety zwano gygadami). Elektronowy pieniądz lidyjski początkowo nosił stempel z wizerunkiem lwa, po drugiej kwadratowe wgłębienie – ślad podstawy na której opierano bryłkę kruszcu, wybijając na niej znak królewski. Wg niektórych źródeł lidyjski król Alayttes (606-561 r. p.n.e.) jako pierwszy wprowadził do obiegu monety złote – miały one taką samą wagę co srebrne (10,91g) i początkowo taką samą wartość. Syn Alayttesa Krezus po wstąpieniu na tron ok. 560 r. p.n.e. dokonał poważnej „reformy monetarnej” – ustalił stosunek wartości złota do srebra na 1:13,5 (stosunek obrotów Słońca i Księżyca). Jego złoty starter ważył 8,1 g i wart był 20 siglosów srebrnych o wadze 5,5 g. Zmienia się też stempel - zwrócone ku sobie pół ciała lwa i byka. Być może chodziło tu o nadanie tym wizerunkom charakteru symboliki religijnej: lew – symbol światła w walce z bykiem – symbolem ciemności.
Lidyjski system monetarny był tak dobry, że przetrwał upadek królestwa zdobytego przez Persów. Nowi władcy ok.. 500 r. p.n.e. wprowadzili jedynie własne wizerunki: postać króla który przyklękając trzyma łuk i długie berło. Waga monet i stosunek obu metali pozostał w mocy do końca panowania dynastii Achemenidów.
Część druga: [ Pieniądz na wagę złota. Łamanie się pieniądzem. ]
Źródła:
1) Aleksandra Krzyżanowska „Numizmatyka grecka” („Vademecum historyka starożytnej Grecji i Rzymu”, Tom I, Warszawa 1985),
2) Henryk Cywiński „Z dziejów pieniądza na Świecie”, Warszawa 1986
| Statystyka: |
| Przeglądano: 5943 |
| Ilość komentarzy: 0 |
|
|
 |
|
|
|
|
